ERKƏN VƏ SONRAKI DENTAL IMPLANT UĞURSUZLUĞUNUN POTENSIAL RISK FAKTORLARI: 9080 IMPLANT ÜZƏRINDƏ RETROSPEKTIV KLINIKI  ARAŞDIRMA

Original məqalə: 

SpringerOpen

Abstrakt

Xülasə

Bu araşdırmanın məqsədi erkən və sonrakı dental implant uğursuzluqlarının (DİF) potensial risk faktorlarının kliniki kohort araşdırma ilə analiz etməkdir.

Özəl bir klinikada, 10 il ərzində 9080 ədəd implant qoyulmuşdur. Dental implant uğursuzluqları halında, məlumatlar erkən və sonrakı dental implant uğursuzluqları (DİF) olaraq qruplaşdırılmışdır və cinsiyyət, yaş, implantasiyanın yeri, implant geometriyası, xəstələrin sistem xəstəlikləri baxımından birbiri ilə müqaisə edilmişdir.

Nəticə

351 implant müşahidə müddətində uğursuz olmuşdur(uğurlu olma nisbəti: 96,13%). 58 (16,52%) implantda meydana çıxan sonrakı dental implant uğursuzluqları (DİF) ilə müqaisədə, 293 (83,48%) implantda erkən dental implant uğursuzluğu (DİF) meydana çıxmışdır. Daha erkən  DİF-lərin çoxu çənə sümüyündə (mandible) (OR= 3.729, p<0.001)- xüsusən də arxa hissəsində - və daha gənc pasientlərdə (p=0.017), buna nisbətdə sonrakı DİF-lərin rastgəlmə ehtimalının daha çox olması isə, implantların əngdə (maxillar) və daha yaşlı pasientlərdə tədbiqi ilə əlaqədər olmuşdur.

Qərar

Erkən DİF, sonrakı DİF-ə nisbətən iki dəfə daha çox rast gəlinir. Erkən DİF üçün əsas risk faktorları, daha gənc pasientlərdə, həmçinin implantların mandibula-da (posterior) qoyulması olmuşdur. Əksinə, sonrakı DİF-lər daha yaşlı pasientlər, süngəri sümük keyfiyyəti və daha uzun ölçülü implantlarla olduqca əlaqəli olmuşdur.

Təməl

Osteointegrasiya olunan dental implantın taxılması qismən və ya tamaiylə dişlərini itirmiş pasientlər üçün etirbarlı bir müalicə seçimidir. Böyük nisbətdə uğurlu olmasına rəğmən, xəstələrin proqnozlaşdırılası və məmnuniyyəti həmçinin, dental implant uğursuzluqlarının potensial risk faktorlarının analizi üçün müalicə protokollarının individual optimizasiyası çox önəmlidir. 10 illik müşahidə periodunda, 85-95% uğurlu olma ehtimalı təxmin edilə bilər. 5% nisbətində ilkin implant integrasiyasının olmaması implant uğursuzluğuna səbəb olur və implant uğursuzluqlarının individual olaraq toplanması, dental implant uğursuzluqları üçün spesifik risk faktorlarının varlığına bir işarədir. DIF-lər erkən ve sonrakı uğursuzluqlar olaraq iki qrupa ayrıla bilər. Erkən DİF sümük sağalma prosesinin pozulması ilə bağlıdır. Kifayət qədər sümük implant təmasının olmaması halında, fibroz çapıqların yaranması sümük-implant birləşməsinin  zəifləməsinə səbəb olur. 6 ayıq gecikmədən sonra “sonrakı DİF” meydana çıxır.           

Əlaqədar risk faktorları yatrogen, materialla bağlı və xəstə illə bağlı faktorlar olan alt qruplara ayrıla bilər. Əməliyyat zamanı əlavə təsirlərə temperaturla bağlı nekroz, zəif ilkin stabillik və yanlış yerləşdirmə aiddir. İmplantların ölçüləri və makro-dizaynı da daxil olmaqla onların geometriyası, protez müalicəsinin növü, yükün paylanması faktorları diş implantlarının uğurlu olma ehtimalına təsir edir. Lokal risk faktorları arasında önəmli ölçüdə kirəc toplanması, diş əti iltihabı, sıx implant-diş təması, sümük keyfiyyəti və miqdarı, ağızda natəmizlik, periodontal pozuntular və xroniki okluzal travmalar yer alır. Bundan əlavə kserostomiya, osteoporoz, kardiovaskulyar xəstəliklər və diabetes mellitus kimi sistem fatorlarının, xəstələrda yara sağalma miqdarına təsir göstərməsi məlumdur.

Bu araşdırmanın məqsədi, retrospektiv kohort analiz ilə erkən və gecikmiş DİF üçün potensial risk faktorlarını (yaş, cinsiyyət, implantın yerləşdirilmə yeri, implant geometriyası, sistem xəstəliklər) qiymətləndirməkdir.

Metod

Araşdırmanın dizaynı

Araşdırmaya 10 illik (2002-2012) bir müddət daxilində müxtəlif səbəblərdən dental implant taxılan pasientlər qatılmışdır. Daxil edilmiş pasientlər, stomatoloji klinikada müalicə edilən bütün xəstələrin hastaların bir alt nümunəsidir. Müşahidə periodu daxilində uğursuz olan ümumi 351 implant qoyulmuş 266 pasient, implantların uğurlu olma müddəti və vəziyyətləri baxımından retrospektiv (geriyə doğru olaraq) analiz edildi. Pasientlərin tibbi məlumatları potensial risk faktorları baxımından kontrol edildi və başqa sualların meydana çaxması halında pasientlər və ya ailə həkimləri ilə müzakirə edildi. Daxil edilmə kriteriyalarına uyğun olan ümumi 9080 implant qoyuluşu: Bir klinikada eyni diş həkimləri (S.H. ve R.M.) tərəfindən qoyulan eyni implant sistemi (helisel HiTec Konik(konus şəkilli) Özü yiv açan implant, Hi-Tec Implants, Herzlia, İsrail) istifadə edilərək homogenlik saxlanıldı. HiTec Konik özü yiv açan  implantlar, konus şəkilli gövdə və v-şəkilli dişlər ilə dizayn edilmiş titan implantlardır. Təpə hissəsi günbəz şəklindədir ve üzərində yarıqlar var. Başlığın [30] tam içərisində altıbucaqlı bir daxili bağlantı hissəsi var.

İmplant uğursuzluqlarının analizinə xüsusi diqqət göstərildi. İmplant uğursuzluğu, yüksək implant hərəkətliliyi və / və ya ağrı və ya infeksiya (peri-implant radyolusensi daxil olmaqla) hallarında müəyyən edilmişdir. Bu göstəriciləri olan implantlar çıxarıldı. Bundan əlavə bir implantın itməsi də, implant uğursuzluğu olaraq qeydə alındı. Məlumatlar anonimləşdirildi- bu səbəbdən də etik komissiyanın qərarına ehtiyac qalmadı.

Cərrahi əməliyyat

İmplantlar, professional diş təmizliyindən və lazım gələrsə istehsalçının spesifikasiyalarına görə periodontan müalicələrdən sonra aseptik şərtlər daxilində yerləşdirildi (bakınız Tablo 1). İmplantasiya yeri hazılanmamışdan qabaq, xəstələrin özəlliklərindən asılı olaraq augmentasiya texnikaları tədbiq edildi. Dişlər çıxarıldı və sümüyün 8-16 həftə müddətində sağalmasına şərait yaradıldı. Protokol pasientin sağlamlığı, kliniki vəziyyəti və sümük keyfiyyəti və miqdarına bağlı olaraq tədbiq edildi. Əsas cərrahi protokol, pasientləri- xüsusiylə üst diş - ön diş bölgəsində (n = 81) müalicə edərkən implantları və dayaqları (abutment) bir səfərdə (1 mərhələli) yerləşdirmək idi. 2 mərhələli cərrahi əməliyyat arxaya yerləşdirilən implantlar üçün təməl protokoldur (n = 230). Protez yükləmə, cərrahi standartlara (hijyen, həssaslıq, yumuşaq toxumanın vəziyyəti) görə və mandibulaya yerləşdirilən implantlarda üç aydan 4 aya və ya maksillaya yerləşdirilən implantlarda 4-6 aylıq bir gecikmə sonrasında həyata keçirildi. İki hissəli implantların yerləşdirilməsindən sonra, sabit hissəli protezlərə sahib titan dayaqlardan (abutment) istifadə edildi. Statik və dinamik okluziyanın (alt və üst dişlərinin tam üstüstə oturması) diqqətli bir şəkildə nəzarət edilməsinə intensiv olaraq  diqqət göstərildi.

İzləmə

Bütün xəstələr cavabdeh həkimlər tərəfindən orta hesabla 5,42 il (min. = 1 ay, maks. = 120 ay, SD = 20,76 ay) və ya implant uğursuz / çıxarılana qədər izlənildi. İzləmə məqsədiylə həkim qəbullarına gəlməyən və ya 2 il içərisində klinikadan ayrılan xəstələr araşdırmadan kənarlaşdırıldı. Əməliyyatdan öncə və əməliyyatdan dərhal sonra radioqrafiya aparıldı. Yumşaq toxumanın vəziyyəti, implant yerində sağalma, implant stabilliyi və periodontal vəziyyət də daxil olmaqla kliniki dəyərləndirmələr 6 ay sonra aparıldı. Əməliyyatdan bir il sonra sümük əriməsi və keyfiyyətini dəyərləndirmək üçün radioqrafia aparıldı. Kifayət qədər sağalma və implant stabilliyi olan hallarda 6 aydan bir kliniki dəyərləndirmələr aparıldı; hər hansı bir ağrı, infeksiya, sağalmanın gecikməsi və ya implant qeyri stabilliyi olan hallarda, müayinələr arası müddət daha qısaldıldı.

Parametrlər

Dental implant uğursuzluğu (DIF) qeyd edildi və erkən və sonrakı olmaqla iki qrupa ayrıldı. Erkən DIF, implantasiyadan sonrakı 6 aylıq bir müddət daxilində yüksək implant hərəkətliliyi və / və ya ağrı və ya infeksiya (peri-implant radyolusensi daxil olmaqla) olaraq müəyyənləşdirilmişdir. Ayrıca bu müddət daxilində itirilən bir implant da erkən implant uğursuzluğu olaraq qeyd edildi. Patoloji, radyoloji və ya klinik xüsusiyyətlərin ortaya çıkması və 6 aylık bir gecikmədən sonra başlayan bir implant itkisi, sonrakı(və ya gecikmiş) DIF olaraq adlandırıldı. Pasientlərin cinsiyyəti və yaşından əlavə implant lokalizasiyası və geometrik özəllikləri (çap və uzunluq) toplandı və sıralandı. Ayrıca, sistem xəstəliklərin müydana çıxması potensial risk faktorları olaraq müəyyən edilmişdir.

Nəticələr

İzahedici analiz

Bu araşdırmada, 9080 diş implantı uğurlu olma müddətlərinə görə analiz edildi. Müəyyən edilmiş müddət daxilində dental implant qoyulmuş xəstələr orta hesabla 5,42 il (min. = 1 ay, maks. = 120 ay, SD = 20,76 ay) və ya implantları uğursuz olana / çıxarılana qədər izlənildi. Ümumi, 266 xəstə arasında 351/9080 implant uğursuz oldu. Bu, 96.13 %-lik bir uğurlu olma nisbətinə göstərir (uğurlu olma analizi, bax. Şəkil 1). Erkən dental implant uğursuzluğu  83.48% (n = 293) nisbətində meydana gəldiyi halda, gecikmiş uğursuzluq  16.52% nisbətində (n = 58) meydana çıxmışdır. Bu uğursuzluq hallarının  76,3%-də (n = 203) bir implant/ xəstə itirilərkən, xəstələrin  23,7%-i bir neçə implant itkisi göstərdi.

Yaş

Ümumi araşdırma populyasiyası ortalama 61.5 yaş göstərdi (min. = 21, maks. = 88, SD = 20.5). Həm erkən həm də gecikmiş DİF ən çok 60 ilə 70 yaşındakı xəstələrdə meydana gəldi (bax. Şəkil 2).

Cinsiyet

Kişilər, qruplar arasında önəmli fərqliliklər olmadan qadınlara (n = 124, 43.3%) nisbətdə daha yüksək implant uğursuzluğu insidansı (n = 142, 56.7%) göstərdi. Kişi xəstələrdə erkən və gecikmiş DİF cəmlənmiş olsa belə (kişi xəstələrdə erkən DİF: n = 116, 43.61% və gecikmiş DİF: n = 26, 9.77%; qadın xəstələrdə erkən DİF: n = 102, 38.35%, gecikmiş DİF n = 22 , 8,27%), xəstələrin cinsiyyəti ilə ölçülən uğursuzluqlar arasında statistik olaraq əhəmiyyətli bir əlaqə müəyyən edilmədi (χ2 = 0,014, p = 0,904, Φ = 0,007).

İmplantın qoyulma yeri

Müşahidə müddəti daxilində maksilla-ya (əng sümüyü) yerləşdirilən 136 xəstədə 178 (50.7%) və mandibula-ya (çənə sümüyü) yerləşdirilən 130 xəstədə 173 (49.3%) implant uğursuz oldu. Çənəyə yerləşdirilən implantların erkən uğursuzluğu 118 xəstədə (44.36%) görülərkən, əng sümüyünə yerləşdirilən implantlar 100 xəstədə (37.59%) uğursuz oldu. Gecikmiş  DİF, maksilla-da üç dəfə meydana gəldi (n = 36, 13.53%-ə qarşı n = 12, mandibulada 4.51%). Ehtimal analizi, orta dərəcəli bir əlaqə (Φ = 0.224) ilə statistik olaraq əhəmiyyətli bir korelyasiya (χ2 = 13.358, p <0.001) göstərdi.

92 xəstədə  (34.59%) frontal (ön) sahəyə (mərkəzi kəsici dişdən kaninə(köpək dişi) qədər olan hissə) yerleşdirilən implantlar, 174 xəstədə (65.41%) çənənin arxa hissəsində yerləşdirilən implantlar (1. premolar (daimi azı) ila 2. molar (süd azı)) uğursuz oldu. Erkən DIF, arxaya yerləşdirilən implantları olan xəstələrdə, ön diş bölgəsində olan  implantlarla (n = 78, 29.32%) müqaisədə 52.63% (n = 140) daha çox müşahidə edildi. Buna görə də, arxaya yerləşdirilən implantları olan xəstələrdə gecikmiş DİF daha çox oldu (ön: n = 14, 5.26% ve arka: n = 34, 12.78%). Burada, ehtimal analizi, qruplar arasında statistik olaraq əhəmiyyətli bir əlaqə (χ2 = 6,635, p = 0,383, Φ = 0,053) göstərmədi.

İmplant geometriyası

Müşahidə müddəti boyunca ümumi 9080 implant yerləşdirildi. 10%-i (n = 908) 8 mm və daha küçük uzunluda idi, 53%-i 10 mm (n = 4812), 35%-i 1.5 mm (n = 3178) ölçüdə və implantların  2%-i  13 mm və daha böyük uzunluqda idi( n = 182). Ümumi olaraq, uzunluğu 10 mm (uğursuzluq nisbəti: n = 185, 52,7%; ümumi nisbət: 31/4812) və diametri 3,75 mm olan implantlarda (uğursuzluq nisbəti: n = 132, 37,6%; ümumi nisbət: 132/3360) DIF halları müşahidə edilə bilir. Müşahidə müddətində 3,3 mm diametrində  iki min beş yüz qırx iki implant yerləşdirildi (28%). 3,75 mm-lik implantlar, 4,2 mm (n = 2270, 25%) və daha böyük (n = 908, 10%) implantlardan daha çox (n = 3360, 37%) yerləşdirildi. Erkən DIF, həm daha kiçik həm də daha böyük implantlarla müqaisədə 10 mm (n = 134, 38,2%) ölçüsündəki implantlarda daha çox rast gəlindi. Bundan əlavə, həm 10 mm (n = 51, 14.5%) həm də 11.5 mm (n = 47, 13.4%) uzunluğundakı implantlarda yüksək sıxlıqda gecikmiş dental implant uğursuzluğu izlənildi (bax. Şəkil 3). Ehtimal analizi, implant uzunluğu ilə dental implant uğursuzluğu arasında statistik olaraq əhəmiyyətli bir korelyasiya (χ2 = 13.554, p = 0.004) və orta dərəcəli bir əlaqə (Cramers V = 0.197) göstərdi. Əksinə, fərqli dimetrdəki qruplar, daha kiçik diametrli implantlarda () daha çox erkən uğursuzluq insidansı ilə əhəmiyyətli bir korelyasiya göstərmədi (χ2 = 2,510, p = 0,474, Cramers V = 0,085)  (3,3 mm: n = 72, 20,5%; 3,5 mm: n = 88, 25,1%; 4,2 mm: n = 62, 17,7%) və implantlarda maksimum gecikmiş itirilmə sıxlığı 3,75 mm (n = 44, 12,5%) olmuşdur (bax. Şəkil 4).  

     
   

   

Sistem xəstəliklər

Yüz əlli üç xəstə kardiovaskulyar xəstəliklərdən (CVD; 57.52%), 7.52% (n = 20) diabetes mellitustan əziyyət çəkirdi və 12 xəstə (4.51%) həm kardiovaskulyar xəstəlik həm də yanaşı diabetes mellitus müəyyən edildi.

Ürək-damar xəstəliyi

ÜDX-dən əziyət çəkən 89 (33.46%) xəstədə implantlar erkən uğursuz olduğu halda, gecikmiş DİF sadəcə 24 xəstədə (9.02%) baş verdi. Ehtimal analizi, hər iki qrup arasında CVD və DIF arasında əhəmiyyətli bir korelyasiya (χ2 = 1.355, p = 0.244, Φ = 0.071) göstərmədi.

Şəkər xəstəliyi

Diabetes mellitusdan əziyət çəkən on beş xəstə (5,64%) erkən və 5 xəstə (1,88%) diabetes mellitus və hər ikisi arasında erkən və gecikmiş DİF arasında əhəmiyyətli bir korelyasiya olmadı (χ2 = 0,707, p = 0,400, Φ = 0,052).

Yanaşı xəstəliklər

Yanaşı gedən CVD və diabetes mellitus analiz edildikdə, erkən DİF-li 7 xəstə (2,63%) və 5 gecikmiş  DİF-li xəstə (1,88%) müəyyən edildi. Ehtimal analizi, hər iki qrupta yanaşı xəstəlik və DIF arasında orta dərəcəli bir əlaqə (Φ = 0.134) ilə statistik olaraq əhəmiyyətli bir korelyasiya (χ2 = 4.741, p = 0.029) göstərdi.

Tartışma

Araşdırmanın məqsədi, erkən və gecikmiş dental implant uğursuzluğu (DIF) üçün  potensial risk faktorlarının həm xəstə, həm də implantla əlaqəli amillərini daxil edərək araşdırılması idi. Aşağı uğursuzluq nisbətlərinə rəğmən [1, 32], potensial risk faktorlarının dəyərləndirilməsi – xüsusiylə  implant itirmənin mənfi təsirlərinə görə - davamlı  və etibarlı bir uzun vədəli xidmət almaq üçün çox önəmlidir. Erkən və gecikmiş uğursuzluqlar üzərindəki təsirləri müqaisə edərək risk faktorlarını araşdıran məhdud sayda böyük araşdırma mövcuddur. Bu araşdırmada, 10 illik bir müddət daxilində yerləşdirilmiş, 266 rutin xəstədəki 351 implantın retrospektif məlumatları erkən və gecikmiş  DİF olaraq qruplaşdırıldı və xəstənin cinsiyyəti, yaşı, implantasiyanın yeri, implant geometriyası və xəstələrin sistem xəstəlikləri müqaisə edildi.

Erkən DIF, zəif  sümük sağalması və zəif sümük-implant təması səbəbindən azalmış ilkin implant stabilliyi ilə əlaqəlidir[2, 5, 8, 9]. İstiliklə bağlı nekroz və səhf yerləşdirilmə kimi faktolar, erkən implant itkisi ilə nəticələnən pozulmuş osteointegrasiyaya [9, 16, 17] səbəb ola bilir. Bundan əlavə, xəstədə yara sağalmasına [5, 15, 20, 26,27,28,29] və lokal iltihaba təsir göstərən sistem faktorları da erkən DIF ilə əlaqələndirilə bilər[18, 25, 33]. Əksinə, gecikmiş DIF, 6 aylıq bir gecikmə müddətindən sonra implant stabilliyində bir azalma kimi göstərilə bilər [5, 11, 12, 14]. Həm implant həm də xəstə ilə əlaqəli faktorlar implantların uzun vədəli uğurlu olmasına təsir etdiyindən, bunun çox faktorlu bir proses olduğu düşünülməlidir. Digər tərəfdən, yükün paylanması, implantın geometriyası və bundan başqa  xüsusiylə fərqli oklüzion konseptləri olmaqla protez müalicəsinin növündən təsirlənir[18,19,20]. Əlavə olaraq diş daşlarının toplanması, diş əti iltihabı, sümük keyfiyyəti və miqdarı, ağız gigiyenası, periodontal pozuntular və xroniki oklüzial travma kimi lokal risk faktorları implantların uzun vədəli nəticələrini müəyyinləşdirir [9, 21,22,23,24,25] .

Nəticə

Erkən və gecikmiş DİF üçün potensial risk faktorları haqqında sübutlara əsaslanan məlumat azlığı var. Bununla birlikdə, bu risk faktorlarının müəyyənləşdirilməsi, individual müalicə planlarının hazırlanması üçün çox önəmlidir. Mandibula-ya yerləşdirilən implantlarda, xüsusiylə çənənin arxa hissəsində, erkən DIF ehtimalı artmışdır. Bunun əksinə, daha yuxarı yaşlı xəstələrdə, maksilla-ya yerlədirilən və daha büyük uzunluğa malik implantlarda, gecikmiş DİF sayı daha çox oldu. Əlavə olaraq, nə sistem xəstəlikləri nə də xəstənin cinsiyyəti implant uğursuzluğu ilə hərhansı bir korelyasiya göstərmədi. Erkən və gecikmiş DIF üçün risk faktorları önəmli ölçüdə müxtəliflik göstərdiyi üçün - bu çalışmada qeyd edildiyi kimi- xəstələrin şəxsi gigiyenalarına qarşı olan yanaşmaları arasında aparılan dəyərləndirmə və diqqətli bir analiz, fərdi  terapevtik konsept yaratmaq və mümkün olan en yaxşı nəticəni əldə etmək üçün nox önəmlidir.

Məlumat və materialların mövcudluğu

Məqalənin nəticələrini dəstəkləyən məlumat topluları məqalə və əlavə sənədlərin içində mövcuddur. Mövcud çalışma müddətində analiz edilən xam məlumatlar, məqbul tələblə əlaqədar yazardan əldə edilə bilər.

Qısaltmalar

DIF: Dental implant failure – dental implant uğursuzluğu

OR: Odds ratio – ehtimal nisbəti

CI: Confidence interval – güvən aralığı

CVD: Kardiovaskulyar xəstəliklər

Osteoporozlu postmenopauzal qadınlarda D3 vitamini və K2 vitamininin lumbar fəqərələrində sümüyün mineral sıxlığına birgə tətbiqinin təsiri

Tərcümə etdi: Azad Ağayev

Bu və ya saytdakı digər məqalələrin istifadəsi zamanı istinad etməyiniz və www.medicalgroup.az saytına linklə yönləndirmə etməniz mütləqdir. Bütün müəllif hüquqları qorunur.