Baş ağrılarının 3 əsas tipi + Təbii rahatlama yolları

Baş ağrısı, ən çox rast gəlinən həkimə müraciət səbəblərindən biridir. Xroniki baş ağrıları olan bir çox insan, uzun illər bundan əziyət çəkirlər. Əgər əvvəllər baş ağrısı probleminiz olmayıbsa ancaq təzəlikcə sizdə baş ağrısı yaranıbsa, həkimə müraciət edin və doğru diaqnoz qoyulduğundan və səbəbinin tapıldığından əmin olun. Bəzən yüksək təzyiq, beyin qanaması və ya nadir hallarda beyin şişləri baş ağrısına səbəb ola bilər. Baş ağrısına bu kimi ciddi hallar səbəb olmadıqda, həkim adətən, baş ağrısına aşağıda qeyd olunan növlərdən birini səbəb olaraq qeyd edir.

Gərginlik Tip Baş Ağrısı

Bu baş ağrısı, insanların yaşadığı ən geniş yayılmış baş ağrılarından biridir və reseptsiz satılan ağrıkəsici dərmanların ən çox istifadə edildiyi haldır. Gərginlik tip baş ağrıları, artmış stress, narahatlıq və ya depressiya hallarına meydana çıxır. Adətən, gərginlik tip baş ağrıları, başınızın ətrafında möhkəm sıxılaraq bağlanan lent olduğu hissini verir. Ya da boyun əzələləri ilə birgə başınızın arxa hissəsində sıxılma hiss edilir.

Gərginlik tip baş ağrısının qidalanma iə bağlı səbəbləri

Dan şəkərinin azalması

Kafein azlığı (çox istifadə edən şəxslərdə olur) və ya bəzən həddən artıq istifadəsi

Sadə karbonhidratların və işlənmiş qidaların normadan artıq istifadəsi

Glütenə həssaslıq

Süni dadlandırıcı və ya qida qatqı maddələrinə qarşı həssaslıq

Gərginik Tip Baş Ağrıları üçün qida əlavələri

Magnezium– Magnezium, insan orqanizmində ən çox olan minerallardan biridir və 350-dən çox biokimyəvi reaksiya üçün lazımdır. Maqnezium  ən çox kələm və ispanaq kimi yaşıl yarpqlı tərəvəzlərdə olur. Əlavə olaraq, toz halında, və ya kapsul şəklində də olur. Eyni zamanda “stress mineralı” olaraq da adlandırılır və gərginlik tip baş ağrısı olanlar maqneziumun faydalı olduğunu bildirirlər. Baş ağrısının qarşısını almaq üçün gündə 250 - 500 mg maqneziuma ehtiyac var.

D Vitamini - Dünya əhalisinin 70%-dən çoxu D vitamini azlığında əziyyət çəkir., Hansı ki, səhər  10⁰⁰-dan axşam 15⁰⁰-a qədər gün işığında kifayət qədər gəzməklə bu defisit aradan qaldırıla bilər. D vitamini çatışmazlığı, gərginlik tip baş ağrısı riskinin artmasına səbəb olur. Bir çox qida əlavəsində, D vitaminin optimal qan səviyyələrinə çatmaq üçün gündə 1.000 IU--dan gündə 5.000 IU-ya kadar ihtiyaç duyar. Bəzi insanların gündəlik ehtiyacı 10.000 IU-ya qədər ola bilir. Daha yüksək doza istifadə edənlər isə həkimləri ilə məsləhətləşməlidirlər.

Miqren baş ağrıları

Miqren baş ağrısı, əsasən ürəkbulanmaya və işığa qarşı həssaslığa səbəb olan, bəzən də pulsasiyaedici (zonquldayan) bir formada hiss edilən ağrıdır. Dünyada 1 milyard insan bu xəstəlikdən əziyyət çəkir. Bu baş ağrıları həftədə, ayda və ya bəzən ildə sadəcə bir neçə dəfə meydana çıxa bilər. Bəzi araşdırmalar, hər yeddi nəfərdən birinin hayatının bir hissəsində miqren baş ağrısı yaşayacağını ifadə edir- demək olar ki, beş qadından biri və 15 kişidən biri bu xəstəlikdən əziyyət çəkir.

Miqrenin Səbəbi

Miqrenlərin, triqemino-servikal  ağrı sistemini anormal bir şəkildə aktivləşdirən beyindəki "sinir və qandamarları" başladığı görülmüşdür. Elmi cəhətdən qarışıq olsa da, miqrenin necə baş verdiyini anlamaq, həkimləri miqreni ən yaxşı şəkildə qarşısını alması və müalicə etməsi üçün şərait yaradır. Əlavə olaraq, çox hallarda analar və qızları miqren baş ağrılarına tutulduğu üçün genetikanın da rol oynadığı ehtimal edilir. Resept əsasında satılan dərmanlar, bir çox insana bu barədə kömək edə bilər.

Miqren Baş Ağrısının Əlamətləri

Şiddətli baş ağrısı

Zonquldama hissi

Ürək bulanma və qusma

Aura və ya ziq-zaq şəkilli xətlərin görülməsi

İşıq və səsə qarşı həssaslıq

Əmək qabiliyyətinin itirilməsi

Miqreni tətikləyən qida vasitələri

Qan şəkərinin enməsi

Şərab – bəzi insanlar şərabdakı sulfidlərə qarşı həssasdır

Pendir- xüsusiylə pendir köhnəldikcə artan amin turşu tiramin səbəbindən

Kafein – bəzi xəstələrdə miqren simptomlarına səbəb olur, bəzilərində isə ağrını yüngülləşdirir

Sadə karbonhidratlar – işlənmiş qidalarda çox olur, şəkərə çevrilir

Gluten həssaslığı

Süni dadlandırıcılar (aspartam, miqrenlərin əsas tətikləyicilərindəndir)

Qida əlavələri və Miqren Müalicəsi

Alfa Lipoy Turşusu - Journal of Medicinal Food-da 2017-ci ildə aparılan bir araşdırma, güclü antioksidant olan alfa-lipoy turusunun  gündə iki dəfə 400 mq qəbul edildiyində miqren baş ağrısının tezliyini və müddətini azaltmağa yardım etdiyini göstərib.

Koenzim Q10 (CoQ10) – Araşdırmalar, CoQ10-un miqrenin qarşısını almağa yardım edə biləcəyini göstərir. 2017-də aparılan bir çalışmada bildirilir, "... CoQ10 baş ağrısı tezliyini azalda bilər və əlavə olaraq təhlükəsiz şəkildə baş ağrılarının müddətini qısalda bilər və daha az şiddətli vəziyyətə gətirə bilər."  2017-ci ildə aparılan başqa bir araşdırmada miqrenin qarşısını almada CoQ10 əlavəsinin faydasını göstərdi. Tövsiyə edilən doza: Ko-Enzim Q10 100mq - 300mq gündəlik qəbul

Omeqa 3-Balıq Yağı – Nutritional Neuroscience-da 2017-ci ildə aparılan bir araşdırma, omega-3 balıq yağlarının miqren baş ağrılarının müddətini azaltmağa yardım edə biləcəyini göstərdi. Xəstələrin balıq yağı və kurkumin (zərdəçal) qəbul etdiyi 2017-ci ildə aparılan bir çalışma, miqren baş ağrılarında azalma göstərib. Tövsiyə edilən doza: Omeqa 3-balıq yağı 2.000 - 4.000mq gündəlik. Bu doza iki hissəyə bölünərək gün də iki dəfə qəbul edilməlidir.

Fol  Turşusu- Fol turşusu, xüsusiylə hamilə qadınlar tərəfindən geniş istifadə edilən bir vitamindir. 2015-ci ildə aparılan bir araşdırma, xüsusiylə yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər halında daha yüksək miqdarda fol turşusu istifadə edən qadınların daha az miqren baş ağrısına sahib olduğunu göstərdi. 2016-cı ildə ildə aparılan bir araşdırma, Fol turşusu əlavəsi qəbul edildiyində  də oxşar nəticələr meydana çıxdı.

Maqnezium  – 2017-ci ildə aparılan bir araşdırma, miqren baş ağrılarının Maqnezium  ilə alına biləcəyini göstərib. Headache-da 2018-ci ildə yayımlanan bir araşdırma, baş ağrısının qarşısının alınmasında oxşar nəticələrə gəlib. Tövsiyə edilən doza: gündə 125mq - 500 mq. Az dozadan başlayıb tədricən artırmaq lazımdır.

Melatonin – miqren baş ağrılarının profilaktikasında effektiv olduğunu göstərmişdir. 2017-ci ildə, 3mq melatonin ilə resept əsasında satılan valproat turşusunun müqaisəli araşdırması aparıldı. Melatoninin daha effektiv olduğu və əlavə təsirinin olmadığı göstərildi. Journal of Family Practice-də 2017-ci ildə aparılan bir çalışma, melatoninin miqrenin profilaktikasında resept əsasında satılan bir dərman olan amitriptilin qədər effektiv olduğunu göstərdi. Tövsiyə edilən doza: Melatonin 3mq – 10mq hər gecə yatmazda ənaz iki saat öncə.

Riboflavin – B2 vitamini olaraq da bilinir. Bu vitaminin miqrenin prafilaktikasında effektiv olduğu göstərmişdir. Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics-də 2017-ci ildə yayımlanan 11 çalışmanı birgə dəyərləndirən bir tədqiqat, "Riboflavin yaxşı tolerə edilir, ucuzdur və yetişkin xəstələrin miqren baş ağrısı tezliyini azaltmada effektiv olduğunu göstərmiştir" nəticəsinə gəlib. Təvsiyə edilən doza: Yetişkinlər - Riboflavin 400mq günlük. Pediatrik olaraq – gündə 100 - 400mq.

Zəncəfil - Zəncəfil, miqren baş ağrılarının müalicəsində yardımçı olabiləcək ürək bilanma əleyhinə faydalara sahibdir. 1990-cı ildə aparılan bir araşdırma, zəncəfilin miqren müalicəsindəki effektivliyinə aid məlumat olduğunu göstərir, 2014-cü ildə aparılan bir araşdırma, zəncəfilin miqren müalicəsində farmaseptik dərman olan sumatriptan qədər effektli olduğunu göstərdi. Zəncəfil çayı içmək də ürəkbulanma simptomlarını minimuma endirməyə yardımçı ola bilər. Tövsiyə edilən doza: Zəncəfil 250mq – 500mq gündə bir və ya iki dəfə.

Feverfew – Gümüşdüymə ( Tanacetum parthenium), tibbi xüsusiyyətləri yaxşı öyrənilmiş çoxillik bir bitkidir. Adətən miqren üçün istifadə edilir və araşdırmalar bəzi faydalarının olduğunu göstərir. 2017-ci ildə aparılan bir çalışma, gümüşdüymə bitkisinin Maqnezium  və koenzim Q10 ilə birlikdə kombinasiyasının miqren profilaktikasında effektiv olduğunu göstərib. Tövsiyə edilən doza: Gündə bir və ya iki dəfə Feverfew 250 mq.

C Vitamini və D Vitamini - C vitamini və D vitamininin də miqren baş ağrıları olanlara fayda verdiyi göstərilmişdir.

Uçucu Yağlar – Çobanyastığı  və Lavanda, üst dodağa tədbiq olunduğu zaman fayda göstərmiştir.

Klaster baş ağrısı

Kümə baş ağrısı, ən sıx görülən 3-cü baş ağrısı növüdür. Bu baş ağrıları adətən 20 dəqiqədən 2 saata qədər davam edir. Gərginlik tip baş ağrısının əksinə, klaster baş ağrısı tək tək tərəfli olur.

Bundan əlavə, baş ağrısı olan tərəfdə burun tutulması (bir tərəfdə), göz yaşarması və göz bəbəyində genişləmə olur. Nadir hallarda, insanda göz qapağında sallanma (ptoz adlanır) olur. 20 - 50 yaş arasındakı kişilər ən yüksək risk altındadır və bu baş ağrıları adətən öncədən xəbərdarlıq etmədən başlayır.

Klaster Baş Ağrılarının Profilaktikası

Rutin fiziki aktivlik

Yoga

Tütünü tərgitmək

Keyfiyyətli yuxu (əsasən 7-9 saat yuxuya ehtiyac var)

Oksigen müalicəsi, kəskin atakların qarşısını almaq vəmüalicə etməyə yardım edir

Qida əlavələri və Klaster baş ağrısı

Maqnezium  - 1995-ci ildə aparılan bir araşdırma, Maqnezium  defisi olanlarda intravenoz Maqnezium  infuziyasının klaster baş ağrıları olanlarda faydalı olabiləcəyini göstərdi. 1996-cı ildə aparılan bir çalışma, baş ağrısı olanlarda intravenoz Maqneziumun faydasını da göstərdi. Bu məlumatlar, qanda Maqnezium  səviyəsinin azalmasının baş ağrısı riskini artırdığını göstərir. Tövsiyə edilən doza gündəlik: 125-500 mq-dır.

Melatonin - Melatonin adətən yuxu hormonu adlandırılır vəyuxusuzluqdan əziyət çəkənlər tərəfindən istifadə edilir. Ancaq melatonin də baş ağrısından əziyət çəkənlər üçün faydalı ola bilər. 2017-ci ildə aparılan bir çalışma, "Melatonin, başda klaster baş ağrısı və miqren olmaqla bir çox birincili baş ağrısı pozuntusunun  müalicəsində effektiv ola bilər" nəticəsi əldə edilmişdir. 2019-ci ildə aparılan bir araşdırma da oxşar nəticələri  verib.

Uçucu Yağlar – Bəzi araşdırmalarda, ağrıyan nahiyəyə topikal olaraq evkalipt və nanə  yağı çəkildiyi zaman faydalı olduğu bildirilmişdir.

Quru öskürək və təbii yolla müalicə ilə bağlı məqaləmizi buradan oxuya bilərsiniz.
 

Dr. Azad Ağayev

Bu və ya saytdakı digər məqalələrin istifadəsi zamanı istinad etməyiniz və www.medicalgroup.az saytına linklə yönləndirmə etməniz mütləqdir. Bütün müəllif hüquqları qorunur.